Eugeniusz Sobol
Ukazał się nowy numer 9 rocznika naukowego Studia Polsko-Ukraińskie wydawanego przez Wydział Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego, w którym opublikowany został mój artykuł „Wątki ukraińskie w twórczości Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego”. Ten tekst w formacie pdf można pobrać pod tym linkiem: https://studiapolskoukrainskie.uw.edu.pl/resources/html/article/details?id=231059
W marcowym numerze „Odry” 3/2022 ukazała się moja recenzja „Zmartwychwstały Szewczenko” o książce Anatolija Kryma „Ukraińska kabała”: Bohater powieści, kijowski naukowiec żydowskiego pochodzenia Semion Liberman za pośrednictwem judaistycznych praktyk kabały wskrzesza poetę i konfrontuje go z dzisiejszą Ukrainą (fragment recenzji). W tymże numerze w dziale „Sygnały” można przeczytać moją relację z III konferencji ukrainistycznej „Filozofia bycia i przetrwania w dokumentach osobistych ukraińskich pisarzy, artystów i filmowców”, która odbyła się w grudniu 2021 roku na Uniwersytecie Warszawskim.
W nowym numerze „Odry” 1/2022 ukazała się moja recenzja książki ukraińskiego pisarza Wasyla Słapczuka Ten sam kurz drogi (przeł. Wojciech Pestka, seria „Wschodni Express”): W swojej najnowszej książce Wasyl Słapczuk kontynuuje metodę twórczego przerabiania wątków zaczerpniętych z własnej biografii, którą można było na przykład zaobserwować w jego poprzedniej powieści zatytułowanej Księga zapomnienia. W najświeższej publikacji występuje bohater mający wiele wspólnych cech z życiem autora – jest pisarzem, dyplomowanym pedagogiem, weteranem wojny afgańskiej (fragment recenzji).
W nowym numerze „Odry” 11/2021 ukazała się moja recenzja książki ukraińskiego pisarza Andrija Lubki „Twoje spojrzenie, Cio-Cio-San”: Warstwa autobiograficzna wydaje się być najmocniejszą stroną tej książki. Lubka dokładnie opisał Użhorod – miasto, z którego pochodzi i gdzie obecnie mieszka, własne studia bałkanistyki na UW, a także podróże do Rumunii oraz na Słowację (fragment recenzji).
W nowym numerze nr 8 czasopisma naukowego „Studia Polsko-ukraińskie” wydawanego przez Wydział Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego ukazał się mój artykuł o „Wspomnieniach” i „Dziennikach” Jewhena Czykałenki (1861-1929), ukraińskiego wydawcy, filantropa i emigranta. Publikację można pobrać w formacie pliku PDF >>pod tym linkiem<<
W wakacyjnym numerze „Odry” 7-8/2021 opublikowana została moja recenzja zbioru reportazy Michała Milczarka „Donikąd. Podróże na skraj Rosji”: W latach 2009 – 2016 autor odbył pięć podróży na Syberię – na Kamcztkę, do Ewenkii, Workuty, Kołymy i Noryska. Za niezwykle udany należy uznać reportaż „Dymy nad Arktyką”, stanowiący opis podróży statkiem z Krasnojarska do Dudinki i Norylska. To ostanie przemysłowe miasto urasta do rangi symbolu apokalipsy, która w ostatnim czasie nawiedziła Syberię po klęsce komunistycznego ustroju (fragment recenzji).
Sięgnął po butelkę i nalał sobie jeszcze jeden kieliszek wódki, który wychylił popijając colą ze szklanki. Zerknął na czarny ekran przypominającego niewielką trumienkę smartfona. Czekał na telefon od Alicji, ale jeszcze nie zadzwoniła. W ostatnim czasie bardzo mało pisał, prawie nic. W pokoju panował dojmujący ziąb. Poniemieckie meble przygniatały swoją masywnością. Mieszkanie miało bardzo wysoki sufit. – Teraz już tak się nie buduje – pomyślał pisarz. – Same deweloperskie klitki.
Oczyma wyobraźni zaczął się pogrążać w minionych dziejach. Widział obozy oplecione zwojami kolczastego drutu, stosy trupów i esesmanów z ujadającymi groźnie owczarkami. „Odpowiednie rzeczy dać słowo” – czemuś właśnie przypomniał mu się właśnie ten cytat. Ale nie już pamiętał, kto był jego autorem. Teraz wędrował po labiryntach własnej pamięci. Zobaczył siebie w akademiku przy ulicy Polanki w Gdańsku, gdy wraz z innymi postrzelonymi zapaleńcami drukował i kolportował bibułę. Przypomniał sobie wykrzywioną ze wściekłości twarz dziekana, odbierającego mu legitymację studencką, gdy ochrona podarła transparent Solidarności, który trzymał przed wejściem do budynku wydziału. Potem już siedział z kolegami na skrzyniach przed bramą strajkującej Stoczni Gdańskiej. Po obronie magisterki chciał się zapisać na studium doktoranckie, ale go nie przyjęli, więc pozostało mu picie demokratycznego piwa w robotniczych knajpach, przypominających w owym czasie praskie piwiarnie, w których inteligencja zasiadała za jednym stołem z robotnikami. Gdy runął komunizm, zaczął pisać. Odczuwał niezmierzone pokłady natchnienia, którego niewidzialne fluidy przenikały każdą komórkę jego ciała. Uważał siebie za prozatorskiego barda polskiego okresu transformacji. Szczęśliwie się ożenił i przeprowadził do obszernego mieszkania w poniemieckiej willi we Wrzeszczu. Był przekonany, że demokratyczno-liberalny ład będzie trwał w Polsce przez wieki. Przecież po to obaliliśmy komunizm, aby nieco zmądrzeć. W szeregach Solidarności miał do czynienia z osobami o poglądach narodowo-ksenofobicznych, nazywających siebie „prawdziwymi Polakami”, ale wówczas sądził, że byli to nieszkodliwi wariaci.
Czytaj dalej „Stary pisarz”
W czerwcowej „Odrze” 6/2021 opublikowana została moja recenzja tomiku Małgorzaty Wątor „Przeznaczona” (Gréta Wątór, Namienionô): W dwujęzycznym polsko-kaszubskim tomiku wierszy Małgorzaty Wątor Przeznaczona zarysowuje się przede wszystkim pękniecie tożsamości podmiotu. Tak, głównym tematem poezji polskojęzycznej staje się kryzys wiary spowodowany materializmem nowoczesności (fragment).
Andrij Bondar jest człowiekiem-instytucją ukraińskiej literatury. Tłumaczy utwory polskich pisarzy, pełnił funkcje redaktorskie w kilku poczytnych dziennikach, animuje życie literackie, a także należy do grona najbardziej aktywnych publicystów i blogerów. W opublikowanym ostatnio w przekładzie na język polski jego zbiorze utworów prozatorskich pod zagadkowym tytułem „Cerebro”, balansujących między esejem a opowiadaniem, można wyodrębnić trzy grupy tekstów – intertekstualne, sobowtórowo-autobiograficzne oraz surrealistyczne.
Bondar to twórca wyróżniający się pod względem erudycji z łatwością poruszający się wśród kodów kulturowych. Zazwyczaj odnajduje analogie dla pozornie błahych zdarzeń codzienności w tradycji antycznej czy biblijnej, jak na przykład w opowiadaniu „Via Dolorosa”, w którym kierowanie pojazdem przez nowicjusza wpisane zostało we wzniosłe ramy pojęć związanych ze starogreckim dramatem, takich jak fatum i katastrofa. Jak słusznie zauważyła Marta Mizuro w recenzji „Cerebra” opublikowanej w „Odrze” 5/2021 w prozie Bondara mamy do czynienia z dylematami nieporadnego inteligenta, którego postępowanie nie zawsze jest zgodne z wizerunkiem „twardziela”, jakiego pragną w nim widzieć kobiety. Taka sytuacja zarysowuje się w utworze „Pierwsze Boże Narodzenie w willi S.O.W.A.”, w którym dwa młode małżeństwa postanowiły na stale zamieszać na podkijowskiej daczy. Niestety, budynek ów miał poważną usterkę w systemie grzewczym – jedna z rur poprowadzona została ponad ziemią i od razu zamarzła wraz z nadejściem mrozów. Próba rozmrożenia rurki za pomocą palnika opisana została w kategoriach biblijnych – „Schyl go ku ziemi! Do podstaw, do korzeni, do źródeł! […] Ogień przeniknie wszystko. Woda, ogień, powietrze, ziemia… Żywioły” – i również skończyła się katastrofą. Myślę, że ukraińska rzeczywistość w ostatnim czasie jest równie niestabilna, co życie bohaterów prozy Bondara.
Czytaj dalej „Galeria sobowtórów Andrija Bondara”
W majowym numerze „Odry” 5/2021 ukazała się moja recenzja „Ukraiński Polak” powieści Tani Malarczuk „Zapomnienie”: Choć powieść ukraińskiej pisarki Tani Malarczuk „Zapomnienie” można interpretować na wiele sposobów, to jest ona przede wszyskim zbeletryzowaną biografią ukraińskiego teoretyka i twórcy ideologii konserwatywnej Wacława Lipińskiego przeplatającą się z autobiografią autorki. (fragment)
Blognotes 